Forebygging av trykksår - sammendrag på samisk
Čoahkkáigeassu
Ulbmil dáinna čoahkkáigeasuin lea čohkket dieđuid dutkan- ja ovdánahttinbargguid birra deaddoháviid eastadeamis suohkaniid dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusain. Ulbmilin lea maiddái addit bajilgova guovddáš almmolaš reguleremiin ja láidehusain deaddoháviid eastadanbargui suohkaniin.
Čoahkkáigeassu fátmmasta 48 publikašuvnna, main 33 lea dutkanpublikašuvnnat ja 15 leat ovdánahttinprošeavttat. Dasa lassin leat vuođđun 14 politihkalaš ja fágalaš áigeguovdilis dokumeantta main leat láidehusat temái.
Hástalusat
Dieđihuvvon deaddoháviid mearri lea 5 ja 48 % proseantta gaskka buhcciidsiiddain ja 10 ja 33 % gaskka ruovttubuohccidivššus. Daid pasieanttaid oassemearri geain árvvoštallojuvvo leat riska, lea nappo 26,1 % boarrásiid oanehisáiggefuolahusas ja 34,7 % buhcciidsiiddain ja demeansafuolahusas. Dán hástalusgova ferte geahččat dan vuođul ahte guoskevaš guorahallamat ja prošeavttat leat čađahuvvon 14 jagi áigodagas ja kártemis leat geavahuvvon iešguđetlágan metodat. Deaddoháviid gávdná dábálepmosit ruossadávtti ja šušmmiid bokte. Riska sáhttá čuožžilit pasieantta agi, diagnosa (erenoamážit diabetes), biepmusdási, fuolahusdárbbu, rumašlaš ja psykologalaš doaibmandási, dearvvašvuođabargiid gelbbolašvuođa ja guottuid geažil, ja dearvvašvuođabálvalusa vuogádaga ja resurssaid geažil. Deaddohávit buktet bákčasiid ja heajut aktiviteahta, ja dagahit heajut psykologalaš veadjima ja heajut dearvvašvuođa. Erenoamáš riskavuloš olbmuin, nugo sis geain lea diabetes, sáhttet deaddohávit dagahit ahte ferte amputeret rumašosiid, ja deaddohávit dagahit stuorát jápminvára. Deaddohávit dagahit olmmošlaš gillámušaid, muhto maiddái eambbo resursageavaheami ja ruđalaš goluid dearvvašvuođabálvalussii.
Doaibmabijut ja vásáhusat dutkan- ja ovdánahttinprošeavttain
Doaibmabijut eastadit deaddoháviid leat dán čoahkkáigeasus juhkkojuvvon čuovvovaš kategoriijaide:
- Riskkaid identifiseren ja eastadeapmi
- Rusttegat ja teknologiija
- Gelbbolašvuođalokten
- Pasieantasihkarvuođaprográmma doaibmabijut
Čuovvovaš vásáhusat lea válddahallojuvvon dáid doaibmabidjosurggiin:
Riskkaid identifiseren ja eastadeapmi: Standardiserejuvvon reaiddut árvvoštallat deaddoháviid riskka leat unnán adnon Norggas. Lea váttis diehtit lea go nubbi reaidu buoret go nubbi, dahje buoret go maid bargit árvvoštallet vásáhusa ja meroštallamiid vuođul. Eambbo systematihkka ja reaidduid geavaheapmi sáhtášii leat ávkkálaš sihke bargonoađi ja kvalitehta hárrái, muhto dan oktavuođas berrejit čađahuvvot klinihkalaš árvvoštallamat. Braden-skálá lea eanemus geavahuvvon reaidu deaddoháviid riskaárvvoštallamis suohkaniid dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusain.
Konkrehta doaibmabijuin unnidan várás riskka lea deaddogeahpidanguoddá (madrássa) ja áigges áigái gilgga jorgalahttin dábáleamos ja beaktileamos doaibmabidju deaddoháviid eastadeamis. Riskavuloš pasieanttain lea deaŧalaš jámma geahčadit ja dikšut liikki, muhto lea unnán evideansa dasa ahte dábálaš liikeiskan ja liikedikšu lea ávkkálaš. PH-dássedis sáibbuin bassan sáhttá eastadit, muhto ii berre liikki ruvvet varrajođu stimulerema dihte. Energiija- ja proteiidnavaljis borramuš dahká ahte deaddohávit jođáneappot buorránit ja sáhttá maid eastadit deaddoháviid šaddamis. Persovdnafuolahus ja oppalaš dikšu leat deaŧalaš prinsihpat fálaldagain mat lihkostuvvet bures.
Rusttegat ja teknologiija: Gávdnojit máŋggalágan teknihkalaš guottát (madrássat) mat juogo hábmásit pasieantta deattu mielde ja dagahit dássedis deaddaga, dahje dakkárat main guottá iešguđet osiin rievddada deatta čađat. Ođđaseamos hutkkus lea guoddá mii lea hábmejuvvon dego geŧon, mii rievdada pasieantta vealláma ja ain jorgalahttá pasieantta, nu ahte eará olmmoš ii dárbbaš lihkahallat su. Eará teknologiija ovdamearkkat leat biktasat mat váidudit deattu juvlastuolus, ja báikkolaš deatta- ja oksygenadikšu. Lea raporterejuvvon ahte telemedisiidna lea lasihan gelbbolašvuođa hávvedivššu árvvoštallamis, buoridan dokumentašuvdnadási ja dahkan njuovžilet gulahallama bálvalusdásiid gaskka. Pasieanttaide dovdo dearvvašvuođabargiid gelbbolašvuohta, bálvalusaid olaheapmi ja bissovašvuohta deaŧaleabbon go teknologiija mii geavahuvvo.
Gelbbolašvuođalokten: Leat geahččaluvvon iešguđetge doaibmabijut buoridan dihte bargiid gelbbolašvuođa deaddoháviid riskka árvvoštallamis. Ávžžuhuvvo geavahit e-oahppoprográmmaid. Braden-skálá lummaveršuvdna adnojuvvo ávkkálažžan danne go dat álkidahttá ja effektivisere kártema buhcciidsiiddain. Leat maid ráhkaduvvon ja heivehuvvon diehtojuohkinávdnasat pasieanttaide ja sin oapmahaččaide. Iešguđetlágan ovttasbarggut bálvalus- dahje profešuvdnadásiid gaskka buorida pasieantadivššu, ja lasiha beroštumi ja motivašuvnna klinihkain. Seammás leat ain olu gelbbolašvuođahástalusat čoavddekeahttá. Systemáhtalaš deaddohávveeastadeapmi suohkaniin šaddá váilevaš oasseáiggehástalusaid, njálmmálaš diehtojuogadeami, váilevaš dokumentašuvnna geažil ja danne go leat eahpečielga rutiinnat dasa movt juogadit dieđuid dan birra mii doaibmá bures. Oppalaččat livččii buohccidivššáriin beroštupmi eastadit deaddoháviid, muhto muhtin guorahallamat čájehit ahte sis sáhttá leat váilevaš diehtu ja máhttu dan birra.
Pasieantasihkarvuođaprográmma doaibmabijut: Deaddoháviid eastadeapmi lea okta máŋgga doaibmabidjopáhkas Dearvvašvuođadirektoráhta Pasieantasihkarvuođaprográmmas «I trygge hender 24–7» (Oadjebas dilli 24-7). Muhto leat unnán dieđut das movt dát doaibmabidjopáhkka lea vuostáiváldon ja lea go atnui váldon suohkaniin. Doaibmabidjopáhkas leat čieža doaibmabiju mat oktiičatnet ekspearttaid evideansavuđot máhtu ja buohcciviesuid/buhcciidruovttuid fágaprosedyraid maid ulbmil lea eastadit ja dikšut deaddoháviid. Čuoččuhuvvo ahte doaibmabidjopáhkka lea boktán eambbo fuomášumi deaddoháviid eastadanbargui Norggas, muhto dat ii leat duođaštuvvon.
Dárbbašuvvo eambbo máhttu
Lea gávnnahuvvon ahte čuovvovaš temáin dárbbašuvvo eambbo máhttu:
- Deaddoháviid eastadeapmi ruovttubálvalusain
- Pasieanttaid ja oapmahaččaid vásáhusat deaddoháviid eastadeami hárrái
- Organiseret deaddoháviid eastadeami vásáhusvuđot vuogádahkan
- Fágaidrasttideaddji ovttasbargu deaddoháviid eastadeamis
- Movt suohkanat geavahit ja vásihit doaibmabidjopáhka deaddoháviid eastadeami várás