Kvalitet i tjenester til voksne personer med alvorlig/dyp utviklingshemming - sammendrag på samisk

Čoahkkáigeassu

Dán  čoahkkáigeasus guorahallojuvvojit bálvalusaid kvalitehtamearkkat (kvalitehtaindikáhtorat) ollesolbmuide geain leat duođalaš/čiekŋalis doaibmanhehttehusat.

Čuovvovaš dutkančuolbma lea leamaš čujuheaddjin barggus: Makkár kvalitehtadimenšuvnnat bálvalusfálaldagain bohtet ovdan publikašuvnnain dutkama ja ovdánahttinbargguid oktavuođas, maid ulbmiljoavkun leat ollesolbmot geain leat duođalaš/čiekŋalis doaibmanhehttehusat, ja makkár váldobohtosat leat gávnnahuvvon?

Vuođđun leat oktiibuot 87  našuvnnalaš ja riikkaidgaskasaš publikašuvnna dutkan- ja ovdánahttinbargguin ja almmolaš dokumeanttat ja fágalaš njuolggadusat kvalitehta birra dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusain ollesolbmuide geain leat duođalaš doaibmanhehttehusat.

Olbmot geain leat duođalaš doaibmanhehttehusat leat olbmot geain leat duođalaččat váilevaš kognitiiva ja kommunikatiiva doaimmat. Sii gulahallat vuosttažettiin non-verbála (gielahis) vugiiguin ja dárbbašit aibeaivve veahki dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusain ja eará veahkkeásahusain.

Kvalitehtaipmárdus mii čoahkkáigeasus adno vuođđun lea Donabedian (1997) golmma kvalitehtadimenšuvnna ja indikáhtoriid vuođul: struktuvra-, proseassa- ja boađusindikáhtorat.

Lassin Donabediana kvalitehtaindikáhtorii leat vuođđun maiddái dat čieža váldotemá Dearvvašvuođadirektoráhta našuvnnalaš bagadusas 2021 buriid dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusaid birra olbmuide geain leat doaibmanhehttehusat, geavahuvvon analyhtalaš rámman árvvoštallat bálvalusaid kvalitehtadimenšuvnna.

Oktiibuot čájehit čoahkkáigeasu bohtosat ahte bálvalusaid kvalitehta lea doarvái resurssaid, dássedis bálvalusaddiid ja spesialgelbbolašvuođa duohken. Spesialgelbbolašvuođain oaivvilduvvo dás non-verbála (geilahis) ja ovdalgielalaš gulahallan, gelbbolašvuohta erenoamáš ja moalkás dearvvašvuođalaš ja eará hástalusaid birra, ja dihto observerengelbbolašvuohta.

Čoahkkáigeassu čujuha čuovvovaš guovddáš čuoggáide mat fertejit devdojuvvot vai olaha kvalitehta bálvalusain ollesolbmuide geain leat duođalaš doaibmanhehttehusat:

• bargiin leat doarvái stuora virggit/virgeoasit, ja bálvalusain leat bargovuoruide ortnegat mat sihkkarastet dássedisvuođa ja bissovašvuođa bargiid dáfus geat doaimmahit bálvalusaid.

• garvit stuora ja ovttastuvvon ássanfálaldagaid gosa dárbbašuvvojit hui olu bargit.

• lagas ja fuolalaš ovttasbargu lagasolbmuiguin geat bures dovdet guoskevaš olbmo, ja ahte váhnemiid máhttu adno resursan ja oahppama vuođđun, ja bálvalusa gelbbolašvuođa ovddideapmái.

• dihtomielalašvuohta das ahte olbmuin, geain leat duođalaš doaibmanhehttehusat, leat stuorát dearvvašvuođahástalusat go muđui álbmogis, ja systemáhtalaččat čađahit jahkásaš dearvvašvuođadárkkistemiid fástadoaktára luhtte, mas dárkkistuvvo erenoamážit juohkehačča dearvvašvuohta, oaidnu, gullu, dálkkasgeavaheapmi, bákčasiid meroštallan, rumašlahtuid/rumašguottu/čohkkánnávccaid árvvoštallan ja oppalaš eallinkvalitehta árvvoštallan.

• bargiin lea dárbbašlaš erenoamášgelbbolašvuohta. Dása gullet erenoamážit:

 › ovdalgielalaš ja gielahis gulahallanvuogit ja ipmárdus das movt dearvvašvuođa- ja dovddahástalusat čuhcet ja váttásmahttet guoskevaš olbmo gulahallama, doaibmama ja aktivitehta beaivválaš eallimis.

› spesifihkka observerengelbbolašvuohta (dárkungelbbolašvuohta) ja ovttaskas olbmuid somáhtalaš ja psyhkalaš dearvvašvuođa, veadjima ja beaivválaš hástalusaid čuovvoleapmi

• dihtomielalašvuohta das ahte geavaheaddji duhtavašvuođa, bures veadjima ja movtta vásiheapmi sáhttá leat erenoamáš hástaleaddji fáhtet ja dulkot ja danne ferte dan gávnnahit eará vugiid bokte ja lagas gulahallama bokte olbmuiguin geat bures dovdet guoskevaš olbmo.